Poradnik

6-latek w szkole - co warto wiedzieć?

Przekroczenie progu szkoły i rozpoczęcie ważnego etapu życia, jakim jest edukacja stanowi wyzwanie dla rodziców i dzieci, choć praktyka pokazuje iż często rodzice są bardziej przejęci tym etapem życia swojej pociechy.

I to jest zrozumiałe - szkoła to przecież nowe miejsce, w którym nasze dziecko będzie spędzać po kilka godzin dziennie. Każdy rodzic pamięta też swoje lata szkolne i różne są te wspomnienia; nieraz w pamięci pozostają nie tylko dobre chwile lat szkolnych i to one mogą mieć wpływ na nasze myślenie o szkole. Warto pamiętać, by dziecku nie sugerować własnych obaw czy niepokoju, a przywoływać ciekawe, radosne wspomnienia. Dziecko wierzy rodzicom i bardzo przywiązuje się do przekazywanych przez nich słów. To, co mówimy niesie za sobą przekaz emocjonalny i on w myślach dziecka zostaje jako niezaprzeczalna prawda.

Tak więc, gdy toczą się w domu rozmowy o szkole i myślimy o naszym dziecku jako uczniu - mówmy mu przyjazne rzeczy, cieszmy się z nim jego nowym życiem, wyzwaniem jakim jest nauka, nowi koledzy, ciekawe książki, nowe zdarzenia itd.

Z pomocą w tym początkowym etapie wychodzi szkoła - to tu organizowane są tzw. Dni Otwarte, wstępne zebrania dla rodziców przyszłych pierwszoklasistów, czy też indywidualne konsultacje, na które sami rodzice mogą się umówić. W trakcie takich spotkań można rozwiać wszelkie wątpliwości, niejasności, dowiedzieć się wszystkiego o przygotowaniu szkoły do przyjęcia naszego dziecka. Warto z tej oferty skorzystać i upewnić się, że szkoła której chcemy powierzyć edukację malucha jest rzeczywiście dobrą szkołą. A to oznacza, że ma nie tylko mądrych, kompetentnych nauczycieli, ale jest przyjazna, gotowa do współpracy, uważna na potrzeby naszego dziecka.

Myśląc już o samym dziecku, które ma wkroczyć w progi szkoły - warto zwrócić uwagę na kilka istotnych spraw związanych z dojrzałością szkolną i gotowością do podjęcia nauki.

Ta tzw. dojrzałość szkolna to taki poziom rozwoju dziecka - jego sprawności fizycznej, dojrzałości społecznej i psychicznej, pozwalającej na osiąganie w szkole sukcesów. Ten sukces dla każdego dziecka będzie oznaczał coś innego, bo to nie tylko dobre wyniki w uczeniu się, ale i zauważalny dla rodziców postęp w jego rozwoju i funkcjonowaniu - radzenie sobie z codziennymi obowiązkami, chęć podejmowania nowych zadań, ciekawość tego, co dzieje się w szkole, nowe zainteresowania, większa samodzielność, zaradność wśród rówieśników. Rozwój każdego dziecka przebiega inaczej i to rodzice są prawdziwymi obserwatorami kompetencji swojego 6- latka. Dlatego tak ważne są początkowe rozmowy z wychowawcą klasy I, wzajemne dzielenie się obserwacją na temat dziecka, wsłuchiwanie się w to co widzi nauczyciel, a co dla rodzica może być bardziej zrozumiałe, wytłumaczalne lub odwrotnie - nauczyciel może wyjaśnić dlaczego syn lub córka zaczyna się inaczej zachowywać, nieraz przeżywa jakieś niejasne dla nas emocje. Tak więc rozmawiajmy, bo dla naszego dziecka to też ważny sygnał, że ci którzy je otaczają - troszczą się o nie wspólnie.

By ułatwić maluchowi start szkolny, przyjrzyjmy się przed rozpoczęciem nauki także takim zachowaniom, które mogą być istotne w życiu szkolnym, a które możemy jako rodzice zauważyć w życiu codziennym. Zaobserwujmy, czy nasze dziecko chętnie wykonuje nasze polecenia, czy potrafi zrobić to o co je prosimy, szczególnie jeśli to nie jest zbyt atrakcyjna czynność. W szkole pojawi się wiele sytuacji, w których dziecko stanie wobec konieczności podporządkowania się różnym prostym poleceniom nauczycieli, i wtedy łatwiej dziecku znaleźć się w tych sytuacjach, jeśli zostało wcześniej przygotowane do tego. Podobnie rzecz ma się z wymaganiami życia w grupie rówieśniczej. I tu wartością staje się umiejętność tzw. odraczania swojej reakcji, czyli czekania na swoją kolej np. w zabawie, w kolejce itp., umiejętność współdziałania w zabawie, a nie tylko narzucania swoich pomysłów.

To niby drobne sprawy, ale nieraz stawiające dziecko w niezrozumiałej dla niego sytuacji. Jeśli wcześniej nie stanęło wobec takich wymagań w domu, gdy jego potrzeby były bezwzględnie zaspokajane od razu, to może mieć kłopot z rozumieniem nowej sytuacji. I tu wychowawczo wspólnie można temu zaradzić. Temu też w przypadku jakichkolwiek wątpliwości mogą służyć konsultacje z psychologiem, pedagogiem szkolnym lub wychowawcą.

Podsumowując, rodzice, którzy chcą sprostać wyzwaniu, jakie stawia przed nimi życie i przygotować mądrze swoje dziecko do wejścia w szkolne progi, powinni pamiętać o podstawowych zagadnieniach, wspomagających rozwój:

1. zachęcanie dziecka do interesowania się otaczającym światem, wzbudzanie w nim tzw. ciekawości poznawczej i postawy twórczej. A to oznacza bywanie z dzieckiem w różnych miejscach w okolicy (kino, teatr, itp.), podróżowanie, wspólne czytanie, oglądanie różnych rzeczy, wyjaśnianie zjawisk, zadawanie pytań i szukanie odpowiedzi. To też zachęcanie do twórczego podejścia do różnych czynności, czyli wzmacnianie chęci rysowania, malowania, lepienia z plasteliny, śpiewania, tańczenia, gry na prostych instrumentach, bawienia się swoimi pomysłami, wspólne opowiadanie i tworzenie historyjek, zagadek.
2. rozwijanie u dziecka umiejętności społecznych, czyli budowanie wielu doświadczeń w zakresie utrzymywania dobrych kontaktów z otaczającym światem (rodzina bliższa i dalsza, sąsiedzi, znajomi); włączanie dziecka do udziału w spotkaniach, uroczystościach, wyjazdach itp. Warto też zadbać o to, by dziecko miało kontakty z innymi dziećmi, szczególnie gdy jest jedynakiem. Ważne są doświadczenia różnego typu relacji, gdzie można uczyć się różnych ról społecznych (nasze dziecko może poczuć się opiekunem młodszego dziecka, lub „młodszym bratem/ siostrą” starszego).
3. rozwijanie tzw. „zaradności życiowej” i samodzielności dziecka poprzez włączanie w różne proste prace domowe, wyznaczanie tzw. „zadań specjalnych”. I to nie tylko chodzi o to, by dziecko dokładnie wykonało nasze polecenie, ale by też miało nieraz okazję do własnej inicjatywy (oczywiście w rozsądnym zakresie), by np. mogło brać udział we wspólnym urządzaniu jego miejsca w domu, czy własnego pokoju. Sprzyjają temu też sytuacje przygotowywania prezentów dla bliskich, kupowania ubrań itp.
4. wzmacnianie samooceny poprzez organizowanie sytuacji, w których dziecko poczuje się sprawne, mądre, zaradne. Warto często mówić o tym, że dziecko coś dobrze zrobiło, zauważać wysiłek i chęć przezwyciężania trudności. Tu nie chodzi tylko o sytuacje, gdy efekt aktywności dziecka jest piękny, szybki. Tu najważniejsze są same doświadczenia, że warto coś robić i że bliscy widzą, jak dziecko stara się.

W tym krótkim przekazie nacisk położony został głównie na aspektach psychospołecznych dojrzałości szkolnej, bo one są równie istotne, jak potencjał intelektualny w budowaniu optymalnych warunków wszechstronnego rozwoju dziecka. Dlatego też zachęcamy wszystkich rodziców przyszłorocznych uczniów klas I, by w dobrym nastroju i optymizmie przygotowali się do wkroczenia w progi szkolne.

Maria Bernad — psycholog